చాళుక్యుల కాలంలో కోటసత్తెమ్మ ఆలయాన్ని రుద్రమదేవి సతీమణి చాళుక్య వీరభద్రుడు నిర్మించాడు. రెడ్డి వంశ కాలంలో కోటసత్తమ్మ విగ్రహాన్ని అనేక విపత్తులలో నిమజ్జనం చేశారు. 1934లో దేవులపల్లి రామ మూర్తి శాస్త్రి తన భూమిలో ఈ విగ్రహాన్ని కనుగొని తరువాత ఆలయాన్ని నిర్మించారు. ఇతని పాలనలోనే నిడదవోలు కోటగా ఏర్పడి అనేక యుద్ధాలు చేసింది. కోటసత్తెమ్మ దేవత ఈ కోటను రక్షించిందని నమ్ముతారు. కాకతీయ రాజవంశం కాలంలో నిరదయాపురం ప్రసిద్ధి చెందింది మరియు ప్రముఖమైనది. రెడ్డి వంశం విజయం సాధించి కాకతీయులు తన వైభవాన్ని కోల్పోయారు, వరదలు, ప్రకృతి వైపరీత్యాలు ప్రకృతిలో మునిగిపోయిన అమ్మవారిని కొట్టుకుపోయాయి.
1934లో తిమ్మరాజుపాలెం, అగరహారికలు శ్రీ దేవులపల్లి రామమూర్తి శాస్త్రి తన భూములను ముంచుతున్న సమయంలో అమ్మవారును హల (దూకే ఆయుధం) కనుగొన్నారు. అమ్మవారి కలలో కనిపించి తనకు గుడి కట్టమని కోరింది. శ్రీ శాస్త్రి గారు రైతుల సహకారంతో, అమ్మవారు శాస్త్రి గారి అనుమతితో ప్రహరీగోడలతో చుట్టుముట్టిన మిద్దె భవనాన్ని నిర్మించారని, ఆలయాన్ని యాదవులు పరిపాలించారని కొనియాడారు. నిడదవోలును ప్రముఖ ఆర్యవైశ్యులు అభివృద్ధి చేశారు. అప్పటి నుంచి నేటి వరకు స్వచ్ఛమైన ఆకాంక్షలను నెరవేర్చే వ్యక్తిగా కోట సత్తెమ్మ ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది. అమ్మవారు క్రంచ్ మోస్తూ, అభయ హస్తాలతో పాచికలు ధరించి, యజ్ఞవేత ధరించడం ఆహ్లాదకరమైన రూపాన్ని ఇస్తుంది.
ఆలయ చరిత్ర(History in Telugu)
పదమూడవ శతాబ్దంలో వీరభద్ర చాళుక్య (రాణి రుద్రమదేవి భార్య) అనే రాజు పశ్చిమగోదావరి జిల్లాలోని కొంత భాగాన్ని పరిపాలించాడు, ప్రస్తుతం నిడదవోలుగా పిలువబడే నిరవద్యపురం రాజధానిగా అతని పాలన కొనసాగింది. ఇతని పాలనలోనే నిడదవోలు కోటగా ఏర్పడి అనేక యుద్ధాలు చేసింది. కోటసత్తెమ్మ దేవత ఈ కోటను రక్షించిందని నమ్ముతారు. కాకతీయుల కాలంలో నిరవద్యపురం ప్రసిద్ధి చెందింది మరియు ప్రముఖంగా ఉండేది.
రెడ్డి వంశం విజయం సాధించి కాకతీయులు తన వైభవాన్ని కోల్పోయారు, వరదలు, ప్రకృతి వైపరీత్యాలు ప్రకృతిలో మునిగిపోయిన అమ్మవారిని తుడిచిపెట్టేశాయి.
1934 సంవత్సరంలో తిమ్మరాజుపాలెం, అగరారికలు శ్రీ దేవులపల్లి రామమూర్తి శాస్త్రి తన భూములను ముంచుతున్న సమయంలో అమ్మవారిని హల (దూకే ఆయుధం) కనుగొన్నారు. అమ్మవారి కలలో కనిపించి తనకు గుడి కట్టమని కోరింది. శ్రీ శాస్త్రి రైతుల సహకారంతో, శాస్త్రి గారి అనుమతితో ప్రత్తిపాటి అమ్మవారు ప్రహరీగోడలతో నిర్మించిన మేడల భవనం, ఆలయాన్ని యాదవులు నిర్వహించారు. నిడదవోలును ప్రముఖ ఆర్యవైశ్యులు అభివృద్ధి చేశారు. అప్పటి నుంచి నేటి వరకు స్వచ్ఛమైన ఆకాంక్షలను నెరవేర్చే వ్యక్తిగా కోట సత్తెమ్మ ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది. అభయ హస్తాలతో పాచికలు మోస్తూ, యజ్ఞం ధరించిన అమ్మవారు ఆహ్లాదకరమైన రూపాన్ని ఇస్తుంది.
టోన్ల బరువు, 10 అడుగుల ఎత్తుతో అందంగా కనిపించే అమ్మవారు. ముస్లింలు కూడా ప్రార్థనలు చేయడం, సంతానం లేని జంటలకు సంతానం కలగడం, అవివాహితులు మొక్కులు తీర్చడం ద్వారా వివాహం చేసుకోవడం విశేషం. ఆదివారాలు, మంగళవారాల్లో ప్రజలు అధిక సంఖ్యలో వచ్చి అమ్మవారిని దర్శించుకుంటారు.
చుట్టుపక్కల గ్రామాల ప్రజలే కాకుండా శ్రీకాకుళం, విజయనగరం, తూర్పు, పశ్చిమగోదావరి, కృష్ణా వంటి వివిధ జిల్లాల ప్రజలు కూడా అమ్మవారి దర్శనం కోసం ఈ ఆలయాన్ని సందర్శిస్తారు. ఇతర ప్రాంతాల వారు కూడా ఈ ఆలయాన్ని సందర్శించిన సందర్భాలు ఉన్నాయి.
దేవస్థానం లో నిర్వహించు పండుగలు
- చైత్రమాసం:ఉగాది, శ్రీ రామనవమి
- వైశాఖ మాసం:శ్రీ శంకర జయంతి, శ్రీ హనుమత్ జయంతి
- జేష్ట్యమాసం:
- ఆషాఢమాసం:తొలి ఏకాదశి
- శ్రావణమాసం:శ్రావణ మాస పూజలు, చండిహోమము, వేదసభ వరలక్ష్మి వ్రతం, కృష్ణాష్టమి, శుక్రవారాలలో లక్షకుంకుమార్చన పూజ.
- భాద్రపద మాసం:వినాయక చవితి.
- ఆశ్వీయుజమాసం:శ్రీ దేవి నవరాత్రులు, దీపావళి
- కార్తీక మాసం:కార్తీక సోమవారాలు, పౌర్ణమి
- మార్గశిరమాసం:తిరునాళ్ళు, హనుమత్ వ్రతం
- పుష్యమాసం:ఇంగ్లీసు సంవత్సరాది, ముక్కోటి ఏకాదశి, సంక్రాంతి
- మాఘ మాసం:రథ సప్తమి
- పాల్గుణ మాసం:
పూజా వివరాలు
- ప్రత్యేక కుంకుమ పూజ:రు.50.శ్రీ దేవి నవరాత్రుల సమయమందుమాత్రమే పూజాసామాగ్రి, అమ్మవారి ప్రతిమ, ప్రసాదం ఇవ్వబడును.
- కుంకుమ పూజ:రు.20 లు
- శ్రీ దేవి నవరాత్రుల చండీహోమంలో పాల్గొను దంపతులు:రు.500 లు.శ్రీ దేవినవరాత్రములు, శ్రావణమాసంలో రోజు సాయంత్రం 4:00 గంటలకు నిర్వహించు చండీ హోమంకార్యక్రమంలో పాల్గొను దంపతులకు ద్రవ్యం దేవస్థానం వారిచే ఇవ్వబడును.
- అక్షరాభ్యాసం, నామకరణం జరుపబడును.
శ్రీ కోటసత్తమ్మ ఆలయ సందర్శన వేళలు(Temple Timings)
ఉదయం 06:00 – మధ్యాహ్నం 12:30 | మధ్యాహ్నం 03:30 – 07:30 PM
మంగళవారం మరియు ఆదివారం : ఉదయం 06:00 – 07:30 PM
శ్రీ కోటసత్తమ్మ ఆలయంలో ఆర్జితసేవలు/పూజలు
| పూజ/సేవ | INR |
| ప్రత్యేక దర్శనం | 20 |
| కుంకుమ పూజ | 50 |
| దేవీ నవరాత్రుల సందర్భంగా ప్రత్యేక పూజలు | 200 |
| కేశఖండనా | 10 |
| లఘు దర్శనం | 10 |
| భారీ వాహనాలు (కారు, లారీ, ట్రాక్టర్ మొదలైనవి) | 100 |
| చిన్న వాహనాలు (ఆటో, మోటార్ సైకిల్) | 50 |
| చిన్నతేర్ధామ్ | 5 |
| పెద్దతేర్ధామ్ | 25 |
శ్రీ కోటసత్తమ్మ ఆలయానికి ఎలా చేరుకోవాలి(How To Reach Temple)
- వాయుమార్గం: రాజమండ్రి విమానాశ్రయం – 36.6 కి.మీ,
- రైలు మార్గం: నిడదవోలు జంక్షన్ – 3.4 కి.మీ, రాజమండ్రి రైల్వేస్టేషన్ – 32 కి.మీ
- బస్సు మార్గం: బస్ కాంప్లెక్స్ నిడదవోలు – 2.3 కి.మీ, రాజమండ్రి – 33 కి.మీ
