మంత్రాలు & శ్లోకాలు | శ్రీ భగవద్గీత శ్లోకాలు
చతుర్దశోఽధ్యాయః (14) – గుణత్రయవిభాగయోగః
శ్రీభగవానువాచ –
పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి జ్ఞానానాం జ్ఞానముత్తమమ్ |
యజ్‍జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే పరాం సిద్ధిమితో గతాః || ౧ ||
ఇదం జ్ఞానముపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యమాగతాః |
సర్గేఽపి నోపజాయంతే ప్రలయే న వ్యథంతి చ || ౨ ||
మమ యోనిర్మహద్ బ్రహ్మ తస్మిన్గర్భం దధామ్యహమ్ |
సంభవః సర్వభూతానాం తతో భవతి భారత || ౩ ||
సర్వయోనిషు కౌంతేయ మూర్తయః సంభవంతి యాః |
తాసాం బ్రహ్మ మహద్యోనిరహం బీజప్రదః పితా || ౪ ||
సత్త్వం రజస్తమ ఇతి గుణాః ప్రకృతిసంభవాః |
నిబధ్నంతి మహాబాహో దేహే దేహినమవ్యయమ్ || ౫ ||
తత్ర సత్త్వం నిర్మలత్వాత్ ప్రకాశకమనామయమ్ |
సుఖసంగేన బధ్నాతి జ్ఞానసంగేన చానఘ || ౬ ||
రజో రాగాత్మకం విద్ధి తృష్ణాసంగసముద్భవమ్ |
తన్నిబధ్నాతి కౌంతేయ కర్మసంగేన దేహినమ్ || ౭ ||
తమస్త్వజ్ఞానజం విద్ధి మోహనం సర్వదేహినామ్ |
ప్రమాదాలస్యనిద్రాభిస్తన్నిబధ్నాతి భారత || ౮ ||
సత్త్వం సుఖే సంజయతి రజః కర్మణి భారత |
జ్ఞానమావృత్య తు తమః ప్రమాదే సంజయత్యుత || ౯ ||
రజస్తమశ్చాభిభూయ సత్త్వం భవతి భారత |
రజః సత్త్వం తమశ్చైవ తమః సత్త్వం రజస్తథా || ౧౦ ||
సర్వద్వారేషు దేహేఽస్మిన్ప్రకాశ ఉపజాయతే |
జ్ఞానం యదా తదా విద్యాద్వివృద్ధం సత్త్వమిత్యుత || ౧౧ ||
లోభః ప్రవృత్తిరారంభః కర్మణామశమః స్పృహా |
రజస్యేతాని జాయంతే వివృద్ధే భరతర్షభ || ౧౨ ||
అప్రకాశోఽప్రవృత్తిశ్చ ప్రమాదో మోహ ఏవ చ |
తమస్యేతాని జాయంతే వివృద్ధే కురునందన || ౧౩ ||
యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు ప్రలయం యాతి దేహభృత్ |
తదోత్తమవిదాం లోకానమలాన్ప్రతిపద్యతే || ౧౪ ||
రజసి ప్రలయం గత్వా కర్మసంగిషు జాయతే |
తథా ప్రలీనస్తమసి మూఢయోనిషు జాయతే || ౧౫ ||
కర్మణః సుకృతస్యాహుః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలమ్ |
రజసస్తు ఫలం దుఃఖమజ్ఞానం తమసః ఫలమ్ || ౧౬ ||
సత్త్వాత్సంజాయతే జ్ఞానం రజసో లోభ ఏవ చ |
ప్రమాదమోహౌ తమసో భవతోఽజ్ఞానమేవ చ || ౧౭ ||
ఊర్ధ్వం గచ్ఛంతి సత్త్వస్థా మధ్యే తిష్ఠంతి రాజసాః |
జఘన్యగుణవృత్తిస్థా అధో గచ్ఛంతి తామసాః || ౧౮ ||
నాన్యం గుణేభ్యః కర్తారం యదా ద్రష్టానుపశ్యతి |
గుణేభ్యశ్చ పరం వేత్తి మద్భావం సోఽధిగచ్ఛతి || ౧౯ ||
గుణానేతానతీత్య త్రీన్దేహీ దేహసముద్భవాన్ |
జన్మమృత్యుజరాదుఃఖైర్విముక్తోఽమృతమశ్నుతే || ౨౦ ||
అర్జున ఉవాచ –
కైర్లింగైస్త్రీన్గుణానేతానతీతో భవతి ప్రభో |
కిమాచారః కథం చైతాంస్త్రీన్గుణానతివర్తతే || ౨౧ ||
శ్రీభగవానువాచ –
ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మోహమేవ చ పాండవ |
న ద్వేష్టి సంప్రవృత్తాని న నివృత్తాని కాంక్షతి || ౨౨ ||
ఉదాసీనవదాసీనో గుణైర్యో న విచాల్యతే |
గుణా వర్తంత ఇత్యేవం యోఽవతిష్ఠతి నేంగతే || ౨౩ ||
సమదుఃఖసుఖః స్వస్థః సమలోష్టాశ్మకాంచనః |
తుల్యప్రియాప్రియో ధీరస్తుల్యనిందాత్మసంస్తుతిః || ౨౪ ||
మానాపమానయోస్తుల్యస్తుల్యో మిత్రారిపక్షయోః |
సర్వారంభపరిత్యాగీ గుణాతీతః స ఉచ్యతే || ౨౫ ||
మాం చ యోఽవ్యభిచారేణ భక్తియోగేన సేవతే |
స గుణాన్సమతీత్యైతాన్బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే || ౨౬ ||
బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహమమృతస్యావ్యయస్య చ |
శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య సుఖస్యైకాంతికస్య చ || ౨౭ ||
ఇతి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే గుణత్రయవిభాగయోగో నామ చతుర్దశోఽధ్యాయః || ౧౪ ||
మంత్రాలు & శ్లోకాలు | శ్రీ భగవద్గీత శ్లోకాలు
Bhagavad gita Chapter 14 : caturdaśō:’dhyāyaḥ – guṇatrayavibhāgayōgaḥ
śrībhagavānuvāca –
paraṁ bhūyaḥ pravakṣyāmi jñānānāṁ jñānamuttamam |
yaj-jñātvā munayaḥ sarvē parāṁ siddhimitō gatāḥ || 1 ||
idaṁ jñānamupāśritya mama sādharmyamāgatāḥ |
sargē:’pi nōpajāyantē pralayē na vyathanti ca || 2 ||
mama yōnirmahad brahma tasmingarbhaṁ dadhāmyaham |
sambhavaḥ sarvabhūtānāṁ tatō bhavati bhārata || 3 ||
sarvayōniṣu kauntēya mūrtayaḥ sambhavanti yāḥ |
tāsāṁ brahma mahadyōnirahaṁ bījapradaḥ pitā || 4 ||
sattvaṁ rajastama iti guṇāḥ prakr̥tisambhavāḥ |
nibadhnanti mahābāhō dēhē dēhinamavyayam || 5 ||
tatra sattvaṁ nirmalatvāt prakāśakamanāmayam |
sukhasaṅgēna badhnāti jñānasaṅgēna cānagha || 6 ||
rajō rāgātmakaṁ viddhi tr̥ṣṇāsaṅgasamudbhavam |
tannibadhnāti kauntēya karmasaṅgēna dēhinam || 7 ||
tamastvajñānajaṁ viddhi mōhanaṁ sarvadēhinām |
pramādālasyanidrābhistannibadhnāti bhārata || 8 ||
sattvaṁ sukhē sañjayati rajaḥ karmaṇi bhārata |
jñānamāvr̥tya tu tamaḥ pramādē sañjayatyuta || 9 ||
rajastamaścābhibhūya sattvaṁ bhavati bhārata |
rajaḥ sattvaṁ tamaścaiva tamaḥ sattvaṁ rajastathā || 10 ||
sarvadvārēṣu dēhē:’sminprakāśa upajāyatē |
jñānaṁ yadā tadā vidyādvivr̥ddhaṁ sattvamityuta || 11 ||
lōbhaḥ pravr̥ttirārambhaḥ karmaṇāmaśamaḥ spr̥hā |
rajasyētāni jāyantē vivr̥ddhē bharatarṣabha || 12 ||
aprakāśō:’pravr̥ttiśca pramādō mōha ēva ca |
tamasyētāni jāyantē vivr̥ddhē kurunandana || 13 ||
yadā sattvē pravr̥ddhē tu pralayaṁ yāti dēhabhr̥t |
tadōttamavidāṁ lōkānamalānpratipadyatē || 14 ||
rajasi pralayaṁ gatvā karmasaṅgiṣu jāyatē |
tathā pralīnastamasi mūḍhayōniṣu jāyatē || 15 ||
karmaṇaḥ sukr̥tasyāhuḥ sāttvikaṁ nirmalaṁ phalam |
rajasastu phalaṁ duḥkhamajñānaṁ tamasaḥ phalam || 16 ||
sattvātsañjāyatē jñānaṁ rajasō lōbha ēva ca |
pramādamōhau tamasō bhavatō:’jñānamēva ca || 17 ||
ūrdhvaṁ gacchanti sattvasthā madhyē tiṣṭhanti rājasāḥ |
jaghanyaguṇavr̥ttisthā adhō gacchanti tāmasāḥ || 18 ||
nānyaṁ guṇēbhyaḥ kartāraṁ yadā draṣṭānupaśyati |
guṇēbhyaśca paraṁ vētti madbhāvaṁ sō:’dhigacchati || 19 ||
guṇānētānatītya trīndēhī dēhasamudbhavān |
janmamr̥tyujarāduḥkhairvimuktō:’mr̥tamaśnutē || 20 ||
arjuna uvāca –
kairliṅgaistrīnguṇānētānatītō bhavati prabhō |
kimācāraḥ kathaṁ caitāṁstrīnguṇānativartatē || 21 ||
śrībhagavānuvāca –
prakāśaṁ ca pravr̥ttiṁ ca mōhamēva ca pāṇḍava |
na dvēṣṭi sampravr̥ttāni na nivr̥ttāni kāṅkṣati || 22 ||
udāsīnavadāsīnō guṇairyō na vicālyatē |
guṇā vartanta ityēvaṁ yō:’vatiṣṭhati nēṅgatē || 23 ||
samaduḥkhasukhaḥ svasthaḥ samalōṣṭāśmakāñcanaḥ |
tulyapriyāpriyō dhīrastulyanindātmasaṁstutiḥ || 24 ||
mānāpamānayōstulyastulyō mitrāripakṣayōḥ |
sarvārambhaparityāgī guṇātītaḥ sa ucyatē || 25 ||
māṁ ca yō:’vyabhicārēṇa bhaktiyōgēna sēvatē |
sa guṇānsamatītyaitānbrahmabhūyāya kalpatē || 26 ||
brahmaṇō hi pratiṣṭhāhamamr̥tasyāvyayasya ca |
śāśvatasya ca dharmasya sukhasyaikāntikasya ca || 27 ||
iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē śrīkr̥ṣṇārjunasaṁvādē guṇatrayavibhāgayōgō nāma caturdaśō:’dhyāyaḥ || 14 ||
