మంత్రాలు & శ్లోకాలు | శ్రీ భగవద్గీత శ్లోకాలు
షష్ఠోఽధ్యాయః (6) – ధ్యానయోగః
శ్రీభగవానువాచ –
అనాశ్రితః కర్మఫలం కార్యం కర్మ కరోతి యః |
స సన్న్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిర్న చాక్రియః || ౧ ||
యం సన్న్యాసమితి ప్రాహుర్యోగం తం విద్ధి పాండవ |
న హ్యసన్న్యాస్తసంకల్పో యోగీ భవతి కశ్చన || ౨ ||
ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే |
యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే || ౩ ||
యదా హి నేంద్రియార్థేషు న కర్మస్వనుషజ్జతే |
సర్వసంకల్పసన్న్యాసీ యోగారూఢస్తదోచ్యతే || ౪ ||
ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం నాత్మానమవసాదయేత్ |
ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బంధురాత్మైవ రిపురాత్మనః || ౫ ||
బంధురాత్మాత్మనస్తస్య యేనాత్మైవాత్మనా జితః |
అనాత్మనస్తు శత్రుత్వే వర్తేతాత్మైవ శత్రువత్ || ౬ ||
జితాత్మనః ప్రశాంతస్య పరమాత్మా సమాహితః |
శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు తథా మానాపమానయోః || ౭ ||
జ్ఞానవిజ్ఞానతృప్తాత్మా కూటస్థో విజితేంద్రియః |
యుక్త ఇత్యుచ్యతే యోగీ సమలోష్టాశ్మకాంచనః || ౮ ||
సుహృన్మిత్రార్యుదాసీనమధ్యస్థద్వేష్యబంధుషు |
సాధుష్వపి చ పాపేషు సమబుద్ధిర్విశిష్యతే || ౯ ||
యోగీ యుంజీత సతతమాత్మానం రహసి స్థితః |
ఏకాకీ యతచిత్తాత్మా నిరాశీరపరిగ్రహః || ౧౦ ||
శుచౌ దేశే ప్రతిష్ఠాప్య స్థిరమాసనమాత్మనః |
నాత్యుచ్ఛ్రితం నాతినీచం చైలాజినకుశోత్తరమ్ || ౧౧ ||
తత్రైకాగ్రం మనః కృత్వా యతచిత్తేంద్రియక్రియః |
ఉపవిశ్యాసనే యుంజ్యాద్యోగమాత్మవిశుద్ధయే || ౧౨ ||
సమం కాయశిరోగ్రీవం ధారయన్నచలం స్థిరః |
సంప్రేక్ష్య నాసికాగ్రం స్వం దిశశ్చానవలోకయన్ || ౧౩ ||
ప్రశాంతాత్మా విగతభీర్బ్రహ్మచారివ్రతే స్థితః |
మనః సంయమ్య మచ్చిత్తో యుక్త ఆసీత మత్పరః || ౧౪ ||
యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ నియతమానసః |
శాంతిం నిర్వాణపరమాం మత్సంస్థామధిగచ్ఛతి || ౧౫ ||
నాత్యశ్నతస్తు యోగోఽస్తి న చైకాంతమనశ్నతః |
న చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున || ౧౬ ||
యుక్తాహారవిహారస్య యుక్తచేష్టస్య కర్మసు |
యుక్తస్వప్నావబోధస్య యోగో భవతి దుఃఖహా || ౧౭ ||
యదా వినియతం చిత్తమాత్మన్యేవావతిష్ఠతే |
నిఃస్పృహః సర్వకామేభ్యో యుక్త ఇత్యుచ్యతే తదా || ౧౮ ||
యథా దీపో నివాతస్థో నేంగతే సోపమా స్మృతా |
యోగినో యతచిత్తస్య యుంజతో యోగమాత్మనః || ౧౯ ||
యత్రోపరమతే చిత్తం నిరుద్ధం యోగసేవయా |
యత్ర చైవాత్మనాత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి || ౨౦ ||
సుఖమాత్యంతికం యత్తద్ బుద్ధిగ్రాహ్యమతీంద్రియమ్ |
వేత్తి యత్ర న చైవాయం స్థితశ్చలతి తత్త్వతః || ౨౧ ||
యం లబ్ధ్వా చాపరం లాభం మన్యతే నాధికం తతః |
యస్మిన్ స్థితో న దుఃఖేన గురుణాపి విచాల్యతే || ౨౨ ||
తం విద్యాద్ దుఃఖసంయోగవియోగం యోగసంజ్ఞితమ్ |
స నిశ్చయేన యోక్తవ్యో యోగోఽనిర్విణ్ణచేతసా || ౨౩ ||
సంకల్పప్రభవాన్కామాంస్త్యక్త్వా సర్వానశేషతః |
మనసైవేంద్రియగ్రామం వినియమ్య సమంతతః || ౨౪ ||
శనైః శనైరుపరమేద్ బుద్ధ్యా ధృతిగృహీతయా |
ఆత్మసంస్థం మనః కృత్వా న కించిదపి చింతయేత్ || ౨౫ ||
యతో యతో నిశ్చరతి మనశ్చంచలమస్థిరమ్ |
తతస్తతో నియమ్యైతదాత్మన్యేవ వశం నయేత్ || ౨౬ ||
ప్రశాంతమనసం హ్యేనం యోగినం సుఖముత్తమమ్ |
ఉపైతి శాంతరజసం బ్రహ్మభూతమకల్మషమ్ || ౨౭ ||
యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ విగతకల్మషః |
సుఖేన బ్రహ్మసంస్పర్శమత్యంతం సుఖమశ్నుతే || ౨౮ ||
సర్వభూతస్థమాత్మానం సర్వభూతాని చాత్మని |
ఈక్షతే యోగయుక్తాత్మా సర్వత్ర సమదర్శనః || ౨౯ ||
యో మాం పశ్యతి సర్వత్ర సర్వం చ మయి పశ్యతి |
తస్యాహం న ప్రణశ్యామి స చ మే న ప్రణశ్యతి || ౩౦ ||
సర్వభూతస్థితం యో మాం భజత్యేకత్వమాస్థితః |
సర్వథా వర్తమానోఽపి స యోగీ మయి వర్తతే || ౩౧ ||
ఆత్మౌపమ్యేన సర్వత్ర సమం పశ్యతి యోఽర్జున |
సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః || ౩౨ ||
అర్జున ఉవాచ –
యోఽయం యోగస్త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన |
ఏతస్యాహం న పశ్యామి చంచలత్వాత్ స్థితిం స్థిరామ్ || ౩౩ ||
చంచలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవద్దృఢమ్ |
తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరమ్ || ౩౪ ||
శ్రీభగవానువాచ –
అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలమ్ |
అభ్యాసేన తు కౌంతేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే || ౩౫ ||
అసంయతాత్మనా యోగో దుష్ప్రాప ఇతి మే మతిః |
వశ్యాత్మనా తు యతతా శక్యోఽవాప్తుముపాయతః || ౩౬ ||
అర్జున ఉవాచ –
అయతిః శ్రద్ధయోపేతో యోగాచ్చలితమానసః |
అప్రాప్య యోగసంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి || ౩౭ ||
కచ్చిన్నోభయవిభ్రష్టశ్ఛిన్నాభ్రమివ నశ్యతి |
అప్రతిష్ఠో మహాబాహో విమూఢో బ్రహ్మణః పథి || ౩౮ ||
ఏతన్మే సంశయం కృష్ణ ఛేత్తుమర్హస్యశేషతః |
త్వదన్యః సంశయస్యాస్య ఛేత్తా న హ్యుపపద్యతే || ౩౯ ||
శ్రీభగవానువాచ –
పార్థ నైవేహ నాముత్ర వినాశస్తస్య విద్యతే |
న హి కల్యాణకృత్కశ్చిద్దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి || ౪౦ ||
ప్రాప్య పుణ్యకృతాం లోకానుషిత్వా శాశ్వతీః సమాః |
శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే యోగభ్రష్టోఽభిజాయతే || ౪౧ ||
అథవా యోగినామేవ కులే భవతి ధీమతామ్ |
ఏతద్ధి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యదీదృశమ్ || ౪౨ ||
తత్ర తం బుద్ధిసంయోగం లభతే పౌర్వదేహికమ్ |
యతతే చ తతో భూయః సంసిద్ధౌ కురునందన || ౪౩ ||
పూర్వాభ్యాసేన తేనైవ హ్రియతే హ్యవశోఽపి సః |
జిజ్ఞాసురపి యోగస్య శబ్దబ్రహ్మాతివర్తతే || ౪౪ ||
ప్రయత్నాద్యతమానస్తు యోగీ సంశుద్ధకిల్బిషః |
అనేకజన్మసంసిద్ధస్తతో యాతి పరాం గతిమ్ || ౪౫ ||
తపస్విభ్యోఽధికో యోగీ జ్ఞానిభ్యోఽపి మతోఽధికః |
కర్మిభ్యశ్చాధికో యోగీ తస్మాద్యోగీ భవార్జున || ౪౬ ||
యోగినామపి సర్వేషాం మద్గతేనాంతరాత్మనా |
శ్రద్ధావాన్భజతే యో మాం స మే యుక్తతమో మతః || ౪౭ ||
ఇతి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే ధ్యానయోగో నామ షష్ఠోఽధ్యాయః || ౬ ||
మంత్రాలు & శ్లోకాలు | శ్రీ భగవద్గీత శ్లోకాలు
Srimad Bhagavadgita Chapter 6: ṣaṣṭhō:’dhyāyaḥ – dhyānayōgaḥ
śrībhagavānuvāca –
anāśritaḥ karmaphalaṁ kāryaṁ karma karōti yaḥ |
sa sannyāsī ca yōgī ca na niragnirna cākriyaḥ || 1 ||
yaṁ sannyāsamiti prāhuryōgaṁ taṁ viddhi pāṇḍava |
na hyasannyāstasaṅkalpō yōgī bhavati kaścana || 2 ||
ārurukṣōrmunēryōgaṁ karma kāraṇamucyatē |
yōgārūḍhasya tasyaiva śamaḥ kāraṇamucyatē || 3 ||
yadā hi nēndriyārthēṣu na karmasvanuṣajjatē |
sarvasaṅkalpasannyāsī yōgārūḍhastadōcyatē || 4 ||
uddharēdātmanātmānaṁ nātmānamavasādayēt |
ātmaiva hyātmanō bandhurātmaiva ripurātmanaḥ || 5 ||
bandhurātmātmanastasya yēnātmaivātmanā jitaḥ |
anātmanastu śatrutvē vartētātmaiva śatruvat || 6 ||
jitātmanaḥ praśāntasya paramātmā samāhitaḥ |
śītōṣṇasukhaduḥkhēṣu tathā mānāpamānayōḥ || 7 ||
jñānavijñānatr̥ptātmā kūṭasthō vijitēndriyaḥ |
yukta ityucyatē yōgī samalōṣṭāśmakāñcanaḥ || 8 ||
suhr̥nmitrāryudāsīnamadhyasthadvēṣyabandhuṣu |
sādhuṣvapi ca pāpēṣu samabuddhirviśiṣyatē || 9 ||
yōgī yuñjīta satatamātmānaṁ rahasi sthitaḥ |
ēkākī yatacittātmā nirāśīraparigrahaḥ || 10 ||
śucau dēśē pratiṣṭhāpya sthiramāsanamātmanaḥ |
nātyucchritaṁ nātinīcaṁ cailājinakuśōttaram || 11 ||
tatraikāgraṁ manaḥ kr̥tvā yatacittēndriyakriyaḥ |
upaviśyāsanē yuñjyādyōgamātmaviśuddhayē || 12 ||
samaṁ kāyaśirōgrīvaṁ dhārayannacalaṁ sthiraḥ |
samprēkṣya nāsikāgraṁ svaṁ diśaścānavalōkayan || 13 ||
praśāntātmā vigatabhīrbrahmacārivratē sthitaḥ |
manaḥ samyamya maccittō yukta āsīta matparaḥ || 14 ||
yuñjannēvaṁ sadātmānaṁ yōgī niyatamānasaḥ |
śāntiṁ nirvāṇaparamāṁ matsaṁsthāmadhigacchati || 15 ||
nātyaśnatastu yōgō:’sti na caikāntamanaśnataḥ |
na cātisvapnaśīlasya jāgratō naiva cārjuna || 16 ||
yuktāhāravihārasya yuktacēṣṭasya karmasu |
yuktasvapnāvabōdhasya yōgō bhavati duḥkhahā || 17 ||
yadā viniyataṁ cittamātmanyēvāvatiṣṭhatē |
niḥspr̥haḥ sarvakāmēbhyō yukta ityucyatē tadā || 18 ||
yathā dīpō nivātasthō nēṅgatē sōpamā smr̥tā |
yōginō yatacittasya yuñjatō yōgamātmanaḥ || 19 ||
yatrōparamatē cittaṁ niruddhaṁ yōgasēvayā |
yatra caivātmanātmānaṁ paśyannātmani tuṣyati || 20 ||
sukhamātyantikaṁ yattad buddhigrāhyamatīndriyam |
vētti yatra na caivāyaṁ sthitaścalati tattvataḥ || 21 ||
yaṁ labdhvā cāparaṁ lābhaṁ manyatē nādhikaṁ tataḥ |
yasmin sthitō na duḥkhēna guruṇāpi vicālyatē || 22 ||
taṁ vidyād duḥkhasamyōgaviyōgaṁ yōgasañjñitam |
sa niścayēna yōktavyō yōgō:’nirviṇṇacētasā || 23 ||
saṅkalpaprabhavānkāmāṁstyaktvā sarvānaśēṣataḥ |
manasaivēndriyagrāmaṁ viniyamya samantataḥ || 24 ||
śanaiḥ śanairuparamēd buddhyā dhr̥tigr̥hītayā |
ātmasaṁsthaṁ manaḥ kr̥tvā na kiñcidapi cintayēt || 25 ||
yatō yatō niścarati manaścañcalamasthiram |
tatastatō niyamyaitadātmanyēva vaśaṁ nayēt || 26 ||
praśāntamanasaṁ hyēnaṁ yōginaṁ sukhamuttamam |
upaiti śāntarajasaṁ brahmabhūtamakalmaṣam || 27 ||
yuñjannēvaṁ sadātmānaṁ yōgī vigatakalmaṣaḥ |
sukhēna brahmasaṁsparśamatyantaṁ sukhamaśnutē || 28 ||
sarvabhūtasthamātmānaṁ sarvabhūtāni cātmani |
īkṣatē yōgayuktātmā sarvatra samadarśanaḥ || 29 ||
yō māṁ paśyati sarvatra sarvaṁ ca mayi paśyati |
tasyāhaṁ na praṇaśyāmi sa ca mē na praṇaśyati || 30 ||
sarvabhūtasthitaṁ yō māṁ bhajatyēkatvamāsthitaḥ |
sarvathā vartamānō:’pi sa yōgī mayi vartatē || 31 ||
ātmaupamyēna sarvatra samaṁ paśyati yō:’rjuna |
sukhaṁ vā yadi vā duḥkhaṁ sa yōgī paramō mataḥ || 32 ||
arjuna uvāca –
yō:’yaṁ yōgastvayā prōktaḥ sāmyēna madhusūdana |
ētasyāhaṁ na paśyāmi cañcalatvāt sthitiṁ sthirām || 33 ||
cañcalaṁ hi manaḥ kr̥ṣṇa pramāthi balavaddr̥ḍham |
tasyāhaṁ nigrahaṁ manyē vāyōriva suduṣkaram || 34 ||
śrībhagavānuvāca –
asaṁśayaṁ mahābāhō manō durnigrahaṁ calam |
abhyāsēna tu kauntēya vairāgyēṇa ca gr̥hyatē || 35 ||
asamyatātmanā yōgō duṣprāpa iti mē matiḥ |
vaśyātmanā tu yatatā śakyō:’vāptumupāyataḥ || 36 ||
arjuna uvāca –
ayatiḥ śraddhayōpētō yōgāccalitamānasaḥ |
aprāpya yōgasaṁsiddhiṁ kāṁ gatiṁ kr̥ṣṇa gacchati || 37 ||
kaccinnōbhayavibhraṣṭaśchinnābhramiva naśyati |
apratiṣṭhō mahābāhō vimūḍhō brahmaṇaḥ pathi || 38 ||
ētanmē saṁśayaṁ kr̥ṣṇa chēttumarhasyaśēṣataḥ |
tvadanyaḥ saṁśayasyāsya chēttā na hyupapadyatē || 39 ||
śrībhagavānuvāca –
pārtha naivēha nāmutra vināśastasya vidyatē |
na hi kalyāṇakr̥tkaściddurgatiṁ tāta gacchati || 40 ||
prāpya puṇyakr̥tāṁ lōkānuṣitvā śāśvatīḥ samāḥ |
śucīnāṁ śrīmatāṁ gēhē yōgabhraṣṭō:’bhijāyatē || 41 ||
athavā yōgināmēva kulē bhavati dhīmatām |
ētaddhi durlabhataraṁ lōkē janma yadīdr̥śam || 42 ||
tatra taṁ buddhisamyōgaṁ labhatē paurvadēhikam |
yatatē ca tatō bhūyaḥ saṁsiddhau kurunandana || 43 ||
pūrvābhyāsēna tēnaiva hriyatē hyavaśō:’pi saḥ |
jijñāsurapi yōgasya śabdabrahmātivartatē || 44 ||
prayatnādyatamānastu yōgī saṁśuddhakilbiṣaḥ |
anēkajanmasaṁsiddhastatō yāti parāṁ gatim || 45 ||
tapasvibhyō:’dhikō yōgī jñānibhyō:’pi matō:’dhikaḥ |
karmibhyaścādhikō yōgī tasmādyōgī bhavārjuna || 46 ||
yōgināmapi sarvēṣāṁ madgatēnāntarātmanā |
śraddhāvānbhajatē yō māṁ sa mē yuktatamō mataḥ || 47 ||
iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē śrīkr̥ṣṇārjunasaṁvādē dhyānayōgō nāma ṣaṣṭhō:’dhyāyaḥ || 6 ||
